افزايش چربي خون همراه با بيماريهايي مانند کم کاري تيروييد، بعضي از بيماريهاي کبدي و کليوي ، بيماريهاي قند( ديابت) ، نارسايي مزمن کليه، چاقي، بعضي از عفونتها ، اعتياد به الکل ، ايدز و … ديده مي شود.

همچنين افزايش چربي خون ممکن است علامت بيماري ديگري نبوده و بيمار به صورت اوليه دچار آن شود. براي تشخيص بالا بودن چربي خون، اندازه گيري دو نوع چربي خوني يعني کلسترول و تري گليسيريد انجام مي شود. در اين ميان معمولا افزايش کلسترول به عنوان عامل بيماري زاي جديدتري مطرح مي شود.

لازم به ذکر است که میوه ها ، سبزیجات، روغن های گیاهی، غلات و آجیل دارای کمترین مقدار کلسترول و زرده تخم مرغ و گوشت ها دارای بیشترین مقدار کلسترول هستند.

بدن ما نیاز به کلسترول دارد تا بتواند اعمال خود را به درستی انجام دهد.

انواع چربی خون

چربی های خون در بدن عبارتند از :

• تری گلیسرید: تری گلیسرید ها بافت ذخیره چربی در بدن است.
• كلسترول: نوعي چربي است كه در ساختمان كليه سلولهاي بدن بكار رفته است. كلسترول در داخل بدن، به صورتهاي مختلفي منتقل مي‌شود. و قسمت اعظم آن درکبد ساخته می شود .

کلسترول به دو طریق در بدن به وجود می آید:

1. بدن خودش کلسترول می سازد. بیشترین کلسترول را کبد می سازد و مقدار آن، روزانه در حدود 1000 میلی گرم می باشد.
2. کلسترول وارد شده به بدن، از طریق خوردن مواد غذایی از جمله: گوشت قرمز، مرغ، ماهی و لبنیات. انجمن قلب آمریکا توصیه کرده است که هر فرد باید روزانه کمتر از 300 میلی گرم کلسترول مصرف کند تا دچار بیماری نشود.

بهترین راه برای کنترل کلسترول خون، کاهش وزن از طریق افزایش فعالیت بدنی و کاهش مصرف غذاهای پرچرب می باشد.

• لیپوپروتئین ها: موادي بنام ليپوپروتئين‌ها، که شامل LDL ، HDL و VLDL است، كلسترول و چربی ها را در داخل خون، حمل مي‌كنند. دو نوع اصلي ليپوپروتئين‌ها عبارتند از ليپوپروتئين با چگالي كم (LDL) و ليپوپروتئين با چگالي زياد (HDL LDL) عمدتاً مسئول انتقال كلسترول به بدن است و HDL، كلسترول را از جريان خون خارج مي‌كند.

انواع لیپووروتئین ها

HDL (لیپوپروتئین با وزن خالص بالا): کمک می کند تا چربی از بدن خارج شود و به عنوان کلسترول"خوب"شناخته می شود. مقدار بالای آن شانس بیماری قلبی و سکته را پایین می آورد.

LDL (لیپوپروتئین با وزن خالص کم): چربی بیشتر و پروتئین کمی را از کبد به سایر قسمتهای بدن حمل می کند. سطح مشخصی از LDL در بدن طبیعی است. به LDLکلسترول، کلسترول"بد"گفته می شود زیرا مقدار زیاد آن شانس بیماری قلبی را بالا می برد.

VLDL (لیپوپروتئین با وزن خالص بسیار پایین): مقدار بسیار کمی پروتئین دارد. وظیفه اصلی آن توزیع تریگلیسیرید تولید شده در کبد است. مقدار بالای VLDL می تواند باعث افزایش شانس بیماری قلبی عروقی شود.

تری گلیسیرید ها:  نوعی از چربی هستند که برای ذخیره انرژی و تأمین انرژی عضلات مورد استفاده قرار می گیرند. تنها مقادیر کمی در خون وجود دارند و مقادیر بالای تری گلیسیرید همراه کلسترول شانس بیماری های قلبی رابالا می برد به خصوص اگر همراه با افزایش LDL باشد.

افزايش کلسترول با تراکم پايين ( LDL ) منجر به عوارض عروقي به صورت تصلب شرايين (اترواسکروز) در عروق مختلف مي شود که مي تواند باعث سکته هاي قلبي و مغزي شود. از طرف ديگر افزايش کلسترول با تراکم بالا ( HDL ) بر خلاف افزايش LDL عمل کرده و منجر به جلوگيري از عوارض ذکر شده مي گردد. مردان پس از ۳۵ سالگي و زنان پس از ۴۵ سالگي، بايد سطح كلسترول خون خود را منظماً اندازه‌گيري نمايند.

کلیه چربی ها چه منشاء خوراکی داشته باشند و چه در بدن ساخته شوند باید برای استفاده در سایر بافت ها یا ذخیره شدن از طریق اتصال به پروتئین ها منتقل شوند.

علائم افزایش چربی خون

علائم و نشانه های افزایش چربی خون عبارتند از:

خواب رفتن پا‌ها و احساس حالت گز گز در پاها (چربی خون و قندخون بالا و همچنین غلظت بالای خون باعث گزگز، مورمور شدن و خواب‌رفتگی پا می‌شود و به هنگام خواب، کف پا بسیار داغ می‌شود و فرد را بیدار می‌کند.)

1. سرگیجگی و تعریق زیاد
2. احساس سنگینی، خستگی یا کوفتگی در بدن
3. خواب آلودگی
4. سوزش و احساس افزایش حرارت نقاط مختلف بدن به خصوص کف پا که معمولاً در شب تشدید می‌شود.
5. دردهای نسبتاً مقاوم به درمان در ناحیه ساق و کف پا و گاهی هم در سایر نواحی بدن
6. سردردهایی که معمولاً به صورت سنگینی سر خودنمایی می‌کند.
7. خشکی و یا تلخی دهان
8. سرگیجه و گاهی وزوز گوش
9. سردرد، سرگیجه، سنگینی، خواب آلودگی، طپش قلب و علایمی از این دست، پس از مصرف غذاهای چرب؛ و تسکین این علایم با مصرف موادی مثل آبغوره، آبلیمو یا سرکه
10. ورم و پف کردن صورت

علائم ذکر شده در بالا ناشی از سنگین و غلیظ شدن خون در اثر افزایش چربی خون است که باعث کندی حرکت خون در عروق می‌شود و لذا باعث اختلال خون‌رسانی و کمبود نسبی اکسیژن در بافت‌ها خواهد شد و دیگری افزایش حرارت بدن در اثر افزایش صفرا است.

راهها و روش های کنترل

چربی های مواد به دو گروه اشباع شده و اشباع نشده تقسیم می گردند. چربی های اشباع شده ( مانند گوشت قرمز سوسیس، کالباس، همبرگر، قلوه، مغز زبان، کره، پنیر، بستنی، شکلات، نارگیل ، کلوچه، پیراشکی و شیر پرچرب) مستقیما چربی خون را افزایش می دهند؛ در حالی که چربی های اشباع نشده ( مانند روغن زیتون، روغن آفتابگردان، روغن سویا، روغن ذرت و گوشت ماهی، اردک و غاز) چنین اثری ندارند ، به علاوه چربی های اشباع نشده موجود در ماهی نه تنها خطر انسداد عروق را کاهش می دهد، بلکه به رقیق شدن خون کمک می کنند. بنابراین برای کنترل چربی خون توصیه می کنیم:

1. مصرف مواد غذائی حاوی چربی های اشباع شده را تا حد ممکن کاهش دهید.
2. حداقل دوبار در هفته از ماهی ( به صورت کبابی یا پخته ) استفاده نمایید.
3. حتی الامکان کره نباتی یا مارگارین را جایگزین کره معمولی کنید.
4. در هفته بیشتر از سه یا چهار عدد تخم مرغ استفاده نکنید.
5. مرتب ورزش کنید.
6. حداقل چهار تا پنج نوع میوه یا سبزی تازه در وعده غذایی روزانه خود بگنجانید.
7. سیگار نکشید.
8. استرسهای محیطی را تا حد ممکن کاهش دهید.